എല്ലാറ്റിലും ജീവചൈതന്യത്തെ കാണുക, അനുഭവിക്കുക അതാണു പ്രേമം. പ്രേമം ഹൃദയത്തില്‍ നിറയുമ്പോള്‍ പ്രപഞ്ചത്തില്‍ എങ്ങും ജീവചൈതന്യം തുടിക്കുന്നതു കാണുവാന്‍ കഴിയും.

മതം പറയുന്നു: ‘ജീവചൈതന്യം പ്രേമമാണു്’ എന്നു് അതു അവിടെയുമുണ്ടു്, ഇവിടെയുമുണ്ടു്, എല്ലായിടത്തുമുണ്ടു്. എവിടെ ജീവനുണ്ടോ, ജീവിതമുണ്ടോ അവിടെ പ്രേമമുണ്ടു്. അതുപോലെ പ്രേമമുള്ളിടത്തെല്ലാം ജീവനും ജീവിതവുമുണ്ടു്.  ജീവനും പ്രേമവും രണ്ടല്ല; ഒന്നാണു്. പക്ഷേ പരമസത്യത്തെ സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നതുവരെ ആ അദ്വൈതഭാവം നമുക്കു് ഉള്‍ക്കൊള്ളുവാന്‍ കഴിയില്ല.

സത്യം സാക്ഷാത്കരിക്കുന്നതുവരെ ഹൃദയവും ബുദ്ധിയും തമ്മിലുള്ള ഈ വ്യത്യാസം തുടരും. ബുദ്ധി മാത്രം പോരാ, പ്രേമവും കാരുണ്യവും വിശ്വാസവും നിറഞ്ഞ ഒരു ഹൃദയവും കൂടിയുണ്ടെങ്കിലേ നമ്മുടെ ജീവിതം പൂര്‍ണ്ണമാകൂ. ഇതു പഠിപ്പിക്കുകയാണു മതത്തിൻ്റെയും മതാനുഷ്ഠാനങ്ങളുടെയും ഉദ്ദേശ്യം. ഇതു ബുദ്ധിയുടെയും യുക്തിയുടെയും കാലമാണു്.  ശാസ്ത്ര യുഗമാണു്. നമ്മുടെ ഹൃദയത്തെ നാം മറന്നിരിക്കുന്നു. ഹൃദയത്തിൻ്റെ ഭാവങ്ങള്‍ മറന്നിരിക്കുന്നു.

‘ഞാന്‍ സ്നേഹത്തില്‍ വീണുപോയി’ എന്നു നാം സാധാരണ പറയാറുണ്ടു്. അതേ, നാമെല്ലാം സ്വാര്‍ത്ഥതയുടെയും ഭൗതികതയുടെയും സ്നേഹത്തില്‍ വീണുപോയി. പ്രേമത്തില്‍ ഉണര്‍ന്നുയരാന്‍ നമുക്കു കഴിയുന്നില്ല. വീഴണമെങ്കില്‍ അതു ബുദ്ധിയില്‍നിന്നു ഹൃദയത്തിലേക്കാകട്ടെ. പ്രേമത്തില്‍ ഉണര്‍ന്നെഴുന്നേല്ക്കലാണു മതം.

യഥാര്‍ത്ഥ പ്രേമം ഒന്നും തിരിച്ചു പ്രതീക്ഷിക്കുന്നില്ല. കിട്ടുന്നതിനെക്കുറിച്ചു ചിന്തിക്കുന്നതേയില്ല. അതു നദി ഒഴുകുന്നതുപോലെയാണു്.

ആരോഗ്യവാനാകട്ടെ, രോഗിയാവട്ടെ, ആണാവട്ടെ, പെണ്ണാവട്ടെ, ധനികനാവട്ടെ, ദരിദ്രനാകട്ടെ നദിയില്‍ കുളിക്കാം. ഈ ദിവ്യപ്രേമമാകുന്ന നദിയില്‍ നിന്നു ആര്‍ക്കു വേണമെങ്കിലും ദാഹം ശമിക്കുവോളം കുടിക്കാം.  എത്ര വേണമെങ്കിലും മുങ്ങിക്കുളിക്കാം.

നല്ലവനെന്നോ ചീത്തവനെന്നോ നദിക്കു വ്യത്യാസമില്ല. ആരെങ്കിലും കുളിച്ചില്ലെങ്കിലും നദിക്കു വിരോധമില്ല. ആരു നിന്ദിച്ചാലും അതൊന്നും കാര്യമാക്കുന്നില്ല. പുകഴ്ത്തിയതു കൊണ്ടു് പ്രത്യേകിച്ചു സന്തോഷവുമില്ല. എന്തെന്നാല്‍ എല്ലാവരെയും തഴുകിത്തലോടി അഴുക്കുകള്‍ സ്വയം ഏറ്റെടുത്തു ശുദ്ധീകരിച്ചു് ഒഴുകുക എന്നുള്ളതാണു നദിയുടെ തത്ത്വം. പ്രേമനദി ഒഴുകികൊണ്ടേയിരിക്കുന്നു അത്രമാത്രം.

നമ്മില്‍ നിന്നും അഹങ്കാരം, ഭയം, അന്യഥാ ഭാവം ഇവ പോയി മറയുമ്പോള്‍ നമുക്കു ലോകത്തെ നിഷ്‌കളങ്കമായി സ്നേഹിക്കാനല്ലാതെ മറ്റൊന്നിനും സാദ്ധ്യമല്ല. സ്നേഹം ദിവ്യമായ പ്രേമമായി വികസിക്കുമ്പോള്‍ ഹൃദയത്തില്‍ കാരുണ്യം നിറഞ്ഞുകവിയും. പ്രേമത്തിൻ്റെ പൂര്‍ണ്ണതയിലാണു സൗന്ദര്യവും സൗരഭ്യവുമുള്ള കാരുണ്യ പുഷ്പം വിരിയുന്നതു്. പ്രേമം ഹൃദയത്തിൻ്റെ അനുഭൂതിയാണു്, കാരുണ്യം അതിൻ്റെ പ്രകടിതഭാവവും. ദുഃഖിതരോടു നാം കാട്ടുന്ന നിറഞ്ഞ പ്രേമമാണു കാരുണ്യം.

പ്രേമം നിറഞ്ഞു കവിഞ്ഞു് ഓരോ വാക്കിലും നോട്ടത്തിലും പ്രവൃത്തിയിലും പരന്നൊഴുകുമ്പോള്‍ അതിനെ കാരുണ്യം എന്നു വിളിക്കുന്നു. അതാണു മതത്തിൻ്റെ പൂര്‍ണ്ണത, അതാണു മതത്തിൻ്റെ ലക്ഷ്യം. കാരുണ്യവും പ്രേമവും കൊണ്ടു പരിപൂര്‍ണ്ണനായ വ്യക്തി മതത്തിൻ്റെ യഥാര്‍ത്ഥ തത്ത്വം സാക്ഷാത്കരിച്ചവനാണു്.

അങ്ങനെയുള്ളയാള്‍ മറ്റുള്ളവരിലെ തെറ്റുകുറ്റങ്ങളും ദൗര്‍ബ്ബല്യങ്ങളും കാണുന്നില്ല. ആരെയും നല്ലവനെന്നോ കെട്ടവനെന്നോ വേര്‍തിരിക്കുന്നില്ല. കാരുണ്യത്തിനു രണ്ടു രാജ്യങ്ങള്‍ തമ്മിലോ രണ്ടു മതങ്ങള്‍ തമ്മിലോ രണ്ടു വിശ്വാസങ്ങള്‍ തമ്മിലോ വേര്‍തിരിക്കാനാവില്ല. അവിടെ അഹങ്കാരത്തിൻ്റെ ലവലേശമില്ല. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഭയമില്ല, കാമമില്ല, ക്രോധമില്ല. എല്ലാം പൊറുക്കുകയും മറക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

കാരുണ്യം ഇടനാഴിപോലെയാണു്. എല്ലാറ്റിനും അതിലൂടെ കടന്നുപോകാം. എന്നാല്‍ ഒന്നിനും അതില്‍ തങ്ങിനില്ക്കാന്‍ സാദ്ധ്യമല്ല. കാരുണ്യം യഥാര്‍ത്ഥ പ്രേമത്തില്‍ നിന്നു് ഉദിക്കുന്നു. പ്രേമത്തിനു മമതയില്ല. ആ പ്രേമത്തിൻ്റെ പൂര്‍ണ്ണതയിലാണു കാരുണ്യം പ്രകാശിക്കുന്നതു്.

പരസ്പരം സ്നേഹിക്കുവാനും സേവിക്കുവാനും ക്ഷമിക്കുവാനും സഹിക്കുവാനും കരുണാപൂര്‍വ്വം പെരുമാറാനും പഠിപ്പിക്കുന്ന ജീവിത രഹസ്യമാണു മതം.

അദ്വൈതം അനുഭവമാണു്. എങ്കിലും അതു നിത്യജീവിതത്തില്‍ സ്നേഹത്തിൻ്റെയും കാരുണ്യത്തിൻ്റെയും രൂപത്തില്‍ പ്രകാശിപ്പിക്കാം. ഈ മഹത്തായ പാഠമാണു സനാതന ധര്‍മ്മത്തിൻ്റെ ഗുരുക്കന്മാരായ ഋഷീശ്വരന്മാരും മഹാത്മാക്കളും നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നതു്. 

നാം മറന്നുപോയ മതത്തിൻ്റെ ഭാഷ കാരുണ്യത്തിൻ്റെ ഭാഷയാണു്. മതം പഠിപ്പിക്കുന്ന സ്നേഹത്തിൻ്റെയും പരസ്പര വിശ്വാസത്തിൻ്റെയും ഭാഷ നമ്മള്‍ മറന്നു പോയിരിക്കുന്നു. ഇന്നു ലോകത്തില്‍ക്കാണുന്ന  സകലപ്രശ്‌നങ്ങളുടെയും അടിസ്ഥാനകാരണം, സ്നേഹവും കാരുണ്യവുമില്ലായ്മയാണു്.

വ്യക്തിജീവിതങ്ങളിലെ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍, രാഷ്ട്രത്തിൻ്റെ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ എന്തിനധികം! ലോകത്തിൻ്റെ മുഴുവന്‍ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ക്കും കാരണം മതം ഉപദേശിക്കുന്ന സ്നേഹവും കാരുണ്യവും നമുക്കു് ഉള്‍ക്കൊള്ളുവാന്‍ കഴിയാതെ പോയതാണു്. ഊണും ഉറക്കവുംപോലെ മതം നമ്മുടെ ജീവിതത്തിൻ്റെ ഒഴിച്ചുകൂടാന്‍ പറ്റാത്ത ഭാഗമാകണം.

മതത്തിനു് ഒരു പുതുജീവന്‍ ഇന്നാവശ്യമാണു്. അതിന്നു് ഒരു പുതുജീവനും ഓജസ്സും നല്‌കേണ്ടതുണ്ടു്. എന്നാല്‍ മാത്രമേ കാരുണ്യവും സ്നേഹവും നമ്മുടെ ഹൃദയത്തില്‍ ഉണരുകയുള്ളൂ; സ്നേഹവും കാരണ്യവും മാത്രമേ അന്ധകാരത്തെ അകറ്റി പ്രകാശവും പരിശുദ്ധിയും ലോകത്തില്‍ പരത്തുകയുള്ളൂ.

സ്നേഹം എല്ലായിടത്തുമുണ്ടു്. എന്നാല്‍ ലോകത്തില്‍ക്കാണുന്ന എല്ലാ സ്നേഹവും യഥാര്‍ത്ഥസ്നേഹമല്ല. നാം നമ്മുടെ വീട്ടുകാരെ സ്നേഹിക്കുന്നു. എന്നാല്‍ അയല്‍വാസിയെ അതുപോലെ സ്നേഹിക്കുന്നില്ല. നമ്മുടെ മകനെയോ മകളെയോ സ്നേഹിക്കുന്നു. അതുപോലെ മറ്റു കുട്ടികളെ സ്നേഹിക്കാന്‍ നാം തയ്യാറാകുന്നില്ല. നമ്മുടെ അച്ഛനെയും അമ്മയെയും സ്നേഹിക്കുന്നതുപോലെ മറ്റുള്ളവരെ സ്നേഹിക്കുന്നില്ല.

നമ്മുടെ മതത്തെ നാം സ്നേഹിക്കുന്നു. മറ്റുള്ള മതങ്ങളെ സ്നേഹിക്കുന്നില്ല. നമ്മുടെ രാജ്യത്തെ സ്നേഹിക്കുന്നതുപോലെ മറ്റു രാജ്യങ്ങളെ സ്നേഹിക്കുന്നില്ല മാത്രമല്ല, നാം മറ്റു രാജ്യങ്ങളിലുള്ളവരോടു വിരോധം പുലര്‍ത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. അതിനാല്‍ നമ്മുടെതു് യഥാര്‍ത്ഥ സ്നേഹമല്ല; പരിമിതമായ മമതയാണു്. പരിമിതവും ഇടുങ്ങിയതുമായ ഈ മമതയെ ദിവ്യമായ പ്രേമമാക്കി മാറ്റുക എന്നതാണു് ആദ്ധ്യത്മികതയുടെ ലക്ഷ്യം.