ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਮਾਂ ਦੀ ਮੁਸਕਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ?
ਮਾਂ – ਮਾਂ ਜਾਨ ਬੁੱਝ ਕੇ ਜਤਨ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ। ਇਹ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ, ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਪਨਾ ਮੂਲ ਸਵਰੁਪ, ਅਪਨੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਹੋ, ਤੱਦ ਕੇਵਲ ਆਨੰਦ ਦਾ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੁਸਕਾਨ, ਉਸ ਆਨੰਦ ਦਾ ਸਹਿਜ ਇਜ਼ਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ! ਕੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੀ ਚਾਨਨੀ ਨੂੰ, ਅਪਨੇ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਖੁਲਾਸਾ ਦੇਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?

ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਜੋ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਥਕਦੇ । ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ?
ਮਾਂ – ਮਾਂ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਮ ਪਰਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ । ਪ੍ਰੇਮ ਬੇਇਖਤਿਆਰ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ, ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਮਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ । ਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ । ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਹਰ ਕੋਈ ਸੱਮਝਦਾ ਹੈ । ਬਿਲਾਸ਼ਰਤ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਕਮੀ ਹੀ, ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਰੀਬੀ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪਿਆਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ – ਦੂੱਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰੇਮ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਵਾਰਥ ਨਾਲ ਨੱਥੀ ਹੈ । ਉਹ ਸਸਤੇ ਗਹਿਨਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਨਾਂ ਤੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਚੜਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਪਹਿਨਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੁੰਦਰ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮਜੋਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਟਿਕੇਗਾ ਨਹੀਂ ।
ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਬੀਮਾਰ ਹੋਕੇ ਚਕਿਤਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਸੀ । ਉਸਦੇ ਠੀਕ ਹੋਨ ਤੇ ਜਦੋਂ ਘਰ ਜਾਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਅਪਨੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਬੋਲੀ, “ ਪਿਤਾਜੀ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕੀ ਕਿੰਨੇ ਚੰਗੇ ਹਨ । ਕੀ ਤੁਸੀ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਓਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਲੋਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ? ਇਨਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੇਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ! ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੁੱਛਦੇ ਸਨ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਹਾਂ ? ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ ? ਉਹ ਮੇਰਾ ਬਿਸਤਰ ਠੀਕ ਕਰਦੇ, ਸਮੇ ਸਿਰ ਖਾਣਾ ਦਿੰਦੇ, ਅਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਡਾਂਟਦੇ । ਤੁਸੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਡਾਂਟਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ । ” ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਗਜ ਪਿਤਾਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ । ਕੁੜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਇਹ ਕੀ ਹੈ ? ” ਪਿਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਧੀ ਹੁਨੇ ਤੂੰ ਦੱਸ ਰਹੀ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕੀ ਤੈਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਬਿਲ ਉਸੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੈ । ”
ਮੇਰੇ ਬੱਚੋਂ, ਇਹ ਪ੍ਰਸੰਗ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਵੀ ਪਿਆਰ ਅਸੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ, ਸਵਾਰਥ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਮੋਲ-ਭਾਵ ਕਰਨ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਸਾਡੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਈ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲਨ ਤੇ, ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਵਿਚਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਦੇ ਨਾਲ
ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਬਨਾਉਂਦੇ । ਅਤੇ ਬਨੇ ਬਨਾਏ ਸੰਬੰਧ ਵੀ, ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਘੱਟ ਹੋਨ ਤੇ, ਸ਼ਿਥਿਲ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰਥ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਨਤੀਜੇ – ਸਵਰੂਪ ਅੱਜ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਪੀੜਤ ਹੈ ।
ਅਜਕਲ, ਜੇ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰ ਹਨ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਿੰਨੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਵੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ । ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇੰਨਾ ਪਤਨ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਜਾਨਦੇ, ਸੱਚੀ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕੀ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਨਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ । ਨਿੱਜ ਸਵਾਰਥ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੇ, ਲੋਕ-ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਲਿਆਉਨਾ ਹੋਵੇਗਾ । ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੌਦੇਬਾਜੀ, ਬੰਦ ਕਰਣੀ ਹੋਵੇਗੀ । ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਬੰਧਨ ਨੂੰ ਬੇਡੀ ਨਾਂ ਬਨਨ ਦਵੋ, ਪ੍ਰੇਮ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਣ ਹੋਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ– ਇਹੀ ਮਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ।
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਇਹ ਨਜ਼ਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ‘ਮੈਂ ਪ੍ਰੇਮ ਹਾਂ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਹਾਂ । ’ ਫਿਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਭਟਕਨਾ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਲਭਦੀ ਹੋਈ ਆਵੇਗੀ । ਮਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੀ ਉਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ, ਸਾਰੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਦਵੰਦਵ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਨ ਤੇ ਧੁੰਧ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਮਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਮਾਂ – ਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਹੈ – ਪ੍ਰੇਮ !